Waarom doet hij nou zo?

Je kent het wel. Je loopt de kamer binnen om mevrouw Jansen te helpen met haar jas, en voordat je ‘goedemorgen’ kunt zeggen, vliegt ze uit haar slof: “Blijf van me af!” Of meneer Pietersen die plots besluit dat de plant in de hoek zijn aartsvijand is.

Je denkt dan al snel: Waarom doet hij nou zo? Ik wilde alleen maar helpen!
Het voelt soms alsof het gedrag tegen jou gericht is. Maar hier is de geruststelling: dat is het (bijna) nooit.

Mensen met dementie hebben het niet makkelijk. Stel je voor dat de wereld elke dag een beetje minder logisch wordt. Je begrijpt niet meer waarom iemand aan je zit te trekken, waarom de kamer er anders uitziet of waarom iedereen zich zo druk maakt. Je zou voor minder je stem verheffen of een plant de oorlog verklaren!

Een grote boosdoener is verlies van controle. Als iemand steeds minder zelf kan bepalen wat er gebeurt, voelt hij zich onzeker of zelfs bang. Dan komt gedrag als een soort rooksignaal: “Help! Ik snap het niet meer!”

Daarbij komt dat prikkels — geluid, licht, beweging — niet meer zo soepel worden gefilterd.
Te veel prikkels? → Paniekmodus!
Te weinig prikkels? → Ik verveel me kapot. Tijd voor een beetje drama!

En tja, praten over wat je voelt of nodig hebt wordt ook steeds moeilijker. Pijn? Dorst? Jeuk? Soms weet iemand het zelf niet eens meer, laat staan dat hij het kan zeggen. Dus komt het eruit als gedrag. Niet netjes in woorden verpakt, maar duidelijk genoeg om aandacht te trekken. “Hoi! Er is iets mis hier!”

Daar bovenop veranderen ook de hersenen zelf. Remmen werken minder goed. Dat betekent dat wat iemand voelt, er meteen uit komt. Vroeger zou je misschien denken: Ach, laat maar. Maar nu? “Ik zeg het gewoon. Klaar.”

Tot slot: de omgeving doet soms ook een duit in het zakje. Nieuwe gezichten, een andere stoel of een verplaatst kastje? Voor ons een kleine verandering, voor iemand met dementie een compleet nieuwe wereld. En nieuwe werelden zijn spannend. Of angstaanjagend.

Dus nee, het is niet tegen jou. Het is tegen de situatie. Of tegen de prikkels. Of tegen die ellendige plant.

Onbegrepen gedrag is niet het probleem. Het is een boodschap.
Wie de moeite neemt om die boodschap te begrijpen, maakt het leven voor zowel de persoon met dementie als voor zichzelf een stuk makkelijker (en vaak ook een beetje grappiger, als je het van de luchtige kant bekijkt).